Muğla ili ve Antalya ili arasında bulunan bugünkü Teke Yarımadası üzerinde hüküm sürmüş Likya Uygarlığı hakkında yeterli bir bilgi sahibi olduğumuz söylenemez. Tarihsel olarak sınırları batıda Dalaman Çayı, doğuda Kemer ilçesi ile sınırlıdır. Kuzeyi Burdur'un Gölhisar ilçesidir. Tarihte kuzeyde Frigya, kuzey batıda Karia ile kuzeydoğu ve doğuda ise Pamfilya ve Psidya ile çevrilmiştir.
Likya Uygarlığına mitlerde geçen kurt anlamındaki Lykos sözcüğüne izafeten Likya denmiştir.Bölgede antik kentler doğayla iç içedir. Likya adının kullaılmasının diğer nedeninin bölgede M.Ö 2000 yıllarında yaşayan ve doğu Akdeniz'de korsanlık yapan Lukka'lar olduğu söylenebilir. Bu kavim günümüzde Likya halkının atası olarak kabul edilmektedir."Luk" kelimesinin Luvi dilinde "ışık" olduğunudüşünülünce Likya'ya helenik ifadede "Işık Ülkesi" anlamı verilebilir.
Likya bölgesinin siyasi tarih açısından en önemli özelliği, tarihte birleşik devletler birliğinin kurulduğu yer olmasıdır. Plinius'un belirttiğine göre Likya'da 70 yerleşim yeri vardır.Likya Uygarlığına ait Patara kentindeki parlamento binası, Likya kaya mezarları, kale kalıntıları, inanç sistemlerini yansıtan tapınak kalıntıları Likya'lıların toplumsal hayatı ile ilgili bilgiler veren kent kalıntıları günümüze eşsiz bilgiler bırakmıştır.
Likya birliği, anayasası ile, yürütme organları ile birliğe dahil olan kent vaandaşlarına sosyal, demokratik, ekonomik haklar tanımakta ve bugünkü Avrupa Birliği'ne benzemekteydi. Kurulan bu birlik sosyal ve ortak savunma hakları vermesinin yanısıra vatandaşlarına istedikleri yerde toprak satın alma, ticaret, evlenme gibi haklar tanıyordu. Likya'lılar törelere göre babalarının adları yerineannelerinin adlarını kullanmaktaydı.
Bugünkü Likya yazıtları genelde 5.YY.dan kalmadır. 6 tanesi ünlü, toplamda 29 harf olan Likya alfabesi Grek alfabesinde olmayan bazı sesler de sahiptir. Günümüze kadar keşfedilmiş yazıtlar 150 kadardır. Likya yazım dili günümüzde Antalya Fethiye müzesinde sergilenen Xsantos steli sayesinde kısmen çözülmüştür. Likya medeniyeti 2 ve 3. YY. larda yaşadığı büyük depremler ve M.S. 6 YY. arasında 200 yıl süren vebasalgınının ardından kendini toparlayamamıştır.

Tarihte Likya Uygarlığı Gezginleri
Kayıtlarda bu bölgeyi ziyaret eden kişiler arasında; Hidrograf uzmanı Francis Beaufort, İngiliz mimar ve arkeolog Charles Cockerell, İngiliz topograf William Martin Leake, Doğa bilimci Edward Forbes, Amiral jeolog Thomas B. Spratt, Arkeolog Charles Fellows, Arkeolog Otto Benndorf, Arkeolog Georges Perrot, Mimar Charles Chipiez, Peyzajcı William J.Muller, Antropolog Felix Von Luschan, Avusturyalı filolog Ernst Kalinka vardır.
Bu dönemlerde bu topraklara ait sayısız tarihi eser, büyük kısmı yasadışı yollarla olmak üzere Avrupa'ya götürülmüştür. İngiltere'de bulunan British Museum'da sergilenen Likya Uygarlığına ait eserler sadece buzdağının görünen kısmıdır. Ayrıca o dönemlerde çıkarılan eserler dünyanın çeşitli yerlerine dağılmış ve yasadışı olarak satılmaktadır. 1838-1839 yıllarında İngiliz arkeolog Charles Fellows Ege ve Akdeniz bölgelerine seyahatler yapmıştır.
18. YY.dan itibaren başta İngiltere'nin Osmanlı Devletinden alınan izinle Likya'ya eseri yurtdışına götürdüğü bilinmektedir. Bilinen Osmanlı ve İngiltere arasında ticari antlaşmaların yapıldığı ve Osmanlı Devletinin ticari baskılar altında ezilmeye başladığı yıllar olduğudur. 1838 yılında yapılan Baltalimanı Antlaşması imzalayan Osmanlı Devleti İngiltere ve birçok Avrupa Devletine ticari imtiyazlar vermek zorunda kalmıştır. Devletin ekonomik baskılarla elinin kolunun bağlandığı unutulmamalıdır.

LİKYA YOLU ÜZERİNDEKİ ANTİK KENTLER
Pydnai
Muğla ilinin Fethiye ilçesi yakınlarındaki Patara kumsalının batı ucunda yer alan antik Likya kentidir. Kentin kale surları günümüze kadar gelmiştir. Kent kumsal yanında olup antik kentler arasında dış yapısı sağlam olarak durmaktadır. Dış kale surları dışında kent içindeki yapılar hemen hemen yıkılmıştır. Altı kale burcu hemen hemen sağlam vaziyettedir. Likya yolu kentin batı kapısından geçmektedir.

Letoon
Fethiye yakınlarındaki antik kent. Fethiye - Kaş karayolunun 65. kilometresinde Kumluova Köyü yakınında bulunmaktadır. Şair Ovidius'un anlattığı bir öyküye göre kent,Zeus'tan hamile kalan Leto'nun adına kurulmuştur. Kentte en eski yerleşim izleri MÖ 7. yüzyıla kadar gider. Kalıntılar ve ele geçenkitabeler buranın dinsel ve politik bir alan olduğunu göstermektedir. Ören yeri merkezinde yan yana üç tapınak bulunmaktadır.

Xsantos
Likya dilinde Arnna olarak telaffuz edilen şehir, Fethiye - Kaş karayolunun 70 km.sinde bulunmaktadır. Antik Çağda Likya'ya başkentlik yapmıştır.Kentte ele geçen en eski kalıntılar MÖ 8. yüzyıla kadar gitmektedir. Pek çok tarihi olaylara ve savaşlara sahne olan kentten günümüze ulaşan kalıntılar arasında kaya mezarları, lahiler ve Likya kültürüne özgü dikme mezar anıtları vardır. Likya akropolü erken dönem eserleri arasındadır.

Phellos
Antalya ilinin Kaş ilçesine bağlı Pınarbaşı köyünde bulunan antik Likya kentidir. Tarihi hakkında fazla bilgimiz bulunmayan Phellos, mevcut kalıntısıyla büyük bir yerleşme yerinden çok bir savunma şehri, müstahkem mevki görünümündedir. Phellos’ta akropolü çevreleyen ve yer yer poligonal tekniğin görüldüğü sur dışında fazla yapı kalıntısına rastlanmaz. Surlarla bitişik doğu ve güney yönündeki kuleler ise rektagonal tekniktedir.

Antiphellos
Antalya'nın Kaş ilçesinde antik kent ve Kaş'ın Likya dönemindeki isimlerinden biri. Kaş'ta buluşmuş olan iki dilli bir yazıttan, Kaş'ın altındaki kentin Antiphellos olduğu kesin olarak anlaşılmıştır. M.Ö. IV. yüzyılda Antiphellos çok küçük bir yerleşim yeri olup biraz yukarısında bulunan Phellos'un limanı idi. Ancak Hellenistik döneme girilirken Phellos gerilemiş, Antipellos ise gelişerek daha ön plana çıkmıştır.

Apollonia
Antalya ili Kaş ilçesi yakınlarında Kılıçlı Köyü'nde bulunan antik Likya kenti. Apollonia Kaş'a 22 km mesafede, Kekova yolu üzerinde Kılınçlı köyünde Lykia Birliği’ne bağlı olarak kurulmuş bir kenttir. Kalıntılardan anlaşıldığına göre MÖ 4. yüzyılda kurulmuştur. Şehir "L" harfine benzeyen bir kayalığın üzerindedir ve kenti çevreleyen surların bir kısmı ayakta kalmıştır. İç kulenin batısında iyi durumdadır.

Aperlai
M.Ö. 400'lerde kurulmuş Likya kentidir. Bügünkü Kaş ile Kekova arasında arasında bulunan Sıcak Yarımadası'nın eteklerinde yer almakta. Henüz kapsamli bir kazı yapilmamiş olan Aperlae'de 1996 yilinda Maryland Üniversitesi'nden gelen bir ekip tarafından yapilan incelemede şehrin ana geçim kaynaklarından birinin deniz kabuklarından elde edilen mor rengi ( Tyrean Purple) üretimi olduğu öne sürülmüstür. O dönemler bu renk sadece Roma'lı asiller tarafından kullanılmaktaydı.

Typalia
Typalia Antik Kenti Antalya merkeze 27 km mesefade Çitdibi Köyü Karabel mevkiinde yer alan bir Likya kentidir. Antik kent “Lykia” ve “Pisidia” arasındaki sınırda yer aldığından, hangi birliğe ait olduğu konusunda arkeologlar arasında tartışmalı bir şehirdir. Kitanaora’dan başlayan ve Kosara üzerinden Trebenda’ya doğru devam eden Antik Roma Yolu üzerinde yer almaktadır.Konumu itibariyle kartal yuvasını andıran muhteşem bir manzaraya sahiptir.

Trebenna
Antalya’nın 32 km batısında, Sivridağın kuzey eteğinde yer alan Trebenna antik kentine Geyikbayırı ve Çağlarca köylerinden geçilerek orman yoluyla ulaşılır. Trebenna’nın Helenistik ve öncesi dönemdeki varlığına dair ne antik literatür verisi, ne de epigrafik ve arkeolojik veri bulunmamaktadır. Akropol kayalıklarında pek çok kaya odası vardır. Bunların konut ve mezar amaçlı olanları ilk bakışta ayırt edilebilmektedir.

Myra
Antalya İli'nin Kale (Demre) ilçesinin yer aldığı bölgede bulunan antik bir Likya kentidir. Alacadağ, Akdağ (Massikytos) sırası ve Ege Denizi arasında Demre Çayı (Myros) tarafından taşınan toprakla oluşmuş verimli alüvyon ovasına kurulmuştur.Günümüzde Noel Baba olarak da bilinen Aziz Nicholaos 4. yüzyılda Myra'nın piskoposluğunu yapıyordu. 408 ile 450 yılları arasında Aziz Nicholaos'ın Myra'da başpiskoposluk yaptığı bilinmektedir

Olympos
Kentin kesin kuruluş tarihi bilinmemektedir. Tarih sahnesinde Olympos Likya Birliği içinde bastığı sikkeler ile MÖ 168-78 yıllarında ilk kez görülür. Olympos bu birlik içinde üç oy hakkına sahip, altı ayrıcalıklı kentten birisidir. Hatta bazen birlik başkanının bu kentten çıktığı saptanabilir. MÖ 80 yılında kent, korsanların eline geçmiştir. Olympos Antik Kenti, Antalya'nın 80 km güneyinde ve Antik Likya Bölgesi içindedir.

Belos
Likya kentlerinden olan Belos, Finike’ye gelmeden önce Belen Köyü yakınındadır. Tepe üzerinde kurulu olmasından ve oluşmuş depremlerden dolayı kentten geriye sadece lahitler ve yıkıntılar kalmıştır. Likya yolu Kırkmerdiven inişi sonrası Finike ile Kırkmerdiven arasında yer almaktadır. Dönem dönem hazine avcıları bu bölgede yasa dışı kazı ve aramalarda kenti iyice tahrip etmiştir. Kalıntıların büyük kısmı toprak altında bulunduğu bilinmektedir.

Phaselis
Kemer yakınlarındaki antik kent.Bey Dağları Olimpos Ulusal Parkı'nın çam ve sedir ormanları arasında yer alan antik Faselis kenti Kemer'in 16 km batısındadır. Antalya -Kumluca karayolunun 57. km'sinden güneye dönüldüğünde yaklaşık 1 km sonra Faselis'e ulaşılır. Kent MÖ 7. yüzyılda Rodos'lular tarafından kurulmuştur. Uzun yıllar Likya'nın doğu kıyısının en önemli liman özelliğini korumuştur. Kentin ortasında 20-24 metre genişliğinde muhteşem bir cadde vardır.

Pınara
Fethiye yakınlarındaki Likya antik kenti. Fethiye'ye 45 km. mesafede Minare Köyü yakınında bulunmaktadır. Likya dilinde Pinale veya Pinara "yuvarlak" anlamına gelmektedir. Mitolojiye göre Xanthos'un nüfusu çok artınca yaşlılardan bir grup kentten ayrılarak Kragos Dağı'nın (Babadağ) eteklerinde yuvarlak bir tepe üzerinde Pinara kentini kurmuşlardır. Pinara Lykia birliği kentleri arasında 3 oya sahip olanlardan biridir.

Sidyma
Muğla ilinin Fethiye ilçesi Dodurga ve Boğaziçi köyleri yakınındaki Likya antik kentidir. Kurulduğu tarih tam olarak bilinmemekle birlikte roma döneminde ilerleme kaydetmiştir. Sydma’ya fethiye'den kaş yönüne doğru ilerlerken eşen beldesini geçip fethiye-kaş karayolundan yedi kilometre kadar içeride bulunan dodurga köyüne giderek ve bu köyden de batı tarafındaki tepelere doğru uzanan yol üzerinden 2,5 kilometre ilerleyerek ulaşılabilir.

Limyra
Antalya il sınırları Finike ilçesi yakınlarında bulunan bir antik kenttir. Limyra (Zemuri, Turunçova, Zengeder) Finike'nin 9 km kuzey doğusunda bulunan antik Likya şehirlerinden biri Limyra'dır. Turunçova - Kumluca arasındaki Torunlar'da bulunan antik kent, 1216 m yüksetlikteki bir tepenin eteğinde kurulmuş olup yol üzerindedir. Limyra antik kenti bir dönem Likya medeniyetinin başkentliğini yaptığı bilinmektedir.

Simena
Antalya ilinin Kaş - Finike arasında yer alan, günümüzde Kaleköy olarak adlandırılan antik Likya kenti. Simena küçük bir Likya kıyı kenti olup, M.Ö. 4.y.y.dan günümüze kadar iskan görmüş stratejik bir nokta olma özelliği gösterir. Bu özelliğini en canlı yansıtan kalıntı günümüze dek sağlam kalmış kale olup, buradan Kekova ve çevresinin en mükemmel manzaralarını izlemek mümkündür. Yöreye adını veren Kekova bölgenin genel adıdır.

Sura
Antalya ili Demre ilçesi yakınlarında bulunan antik Likya kenti. Günümüzde bu lokasyonda bulunan köyün adı da Sura Köyü'dür. M.Ö. IV. yüzyılda varlığını sürdüren bu küçük Lykia şehrinde bugün akropol ve bunun doğu yüzündeki mezarlar görülür. Kehanet merkezlerinden birisi olduğu bildirilmektedir. Rahipler burada et dolu şişleri suya batırarak balıkların eti yiyip yememesine göre kehanette bulunuyorlardı.

Theimussa
Antalya ili Demre İlçesi Üçağız Köyü yakınlarında bulunan antik Likya kenti. Theimussa, Kekova yakınında Üçağız Köyü’nün bulunduğu yerde doğal bir limandır. Yalnızca köyün içerisinde bulunan bir kitabeden M.Ö.IV.yüzyılda bu kentin tarihi ile ilgili bilgi edinebiliyoruz. Ayrıca köy içinde antik çağdan kalma mezar kalıntıları ile söveleri ayakta kalan bir kapı ve yakınındaki kayalığın üzerinde bir kulenin kalıntısı dikkati çekmektedir.

Kaynak: https://www.likyayolurehberi.com/index.html